Een barok van het kalme, Groningse soort

Het Groningse land ligt er op een zomerse dag in juni liefelijk bij. Boerenbedrijven en dorpen verschuilen zich in het weelderige groen van bomen en struiken, terwijl bloeiende bermen en opschietend riet sloten en wegen begeleiden. Heel anders dan het stereotype beeld van het ‘hoge land’ als een zich stug en stoer uitstrekkend boerenland van vette klei. Bij Warffum aangekomen volgt de route een beschutte straat, omringd door bomen en woonhuizen. Na enkele bochten opent het landschap zich weer. Daar ligt, iets naar achteren op een breed gazon, Het Hogeland College, opgetrokken in strogele baksteen.
Het terrein rond het schoolgebouw heeft Wiersema vormgegeven in een directe relatie met het landschap waar de leerlingen ’s morgens doorheen fietsen op weg van huis naar school. Het veld is ook letterlijk een residu van het omringende Groninger land: de plek lag vroeger aan de rand van het dorp, hier begonnen de weilanden. Eenmaal bij Het Hogeland College in Warffum aangekomen parkeren de leerlingen hun fiets in de fietsenstalling, die op enige afstand links voor de school ligt. Vervolgens lopen ze over een pad door het open veld naar de ingang. De compositie van het gebouw ontvouwt zich ondertussen als een opeenvolging van hoogten en volumes: het schuine dak boven de klaslokalen, de hoogte van de aula, de ronding in de overgang van zij- naar voorgevel, een trap op naar de hoger gelegen ingang, waar een overkapping voor beschutting zorgt. In de entreeruimte heeft Wiersema het plafond laag gehouden: ‘je kunt het bijna aanraken, alsof het gebouw je de hand schudt’. Die verlaagde entree verhevigt de ervaring bij binnenkomst. Daar opent een door daglicht overgoten ruimte zich naar alle kanten, met een plafond dat de hoogte in schiet en een brede gang die tot achter in het gebouw loopt en uitzichten op een binnentuin en het veld buiten. Het schoolgebouw verwelkomt de leerlingen. Een landschap van houten trappen leidt hen vervolgens de lager gelegen aula in, en verder naar de brede rondgang langs de klaslokalen. Die dynamiek van licht en donker, zware en lichte volumes, lage en hoge, dichte en open ruimtes, doet barok aan – een barok van het kalme, Groningse soort.
De aankomst, de gang over het pad en het betreden van het gebouw zijn door de architect ingezet om een moment van rust en bezinning te creëren. Niet dat de leerlingen en docenten de opeenvolging van ruimtelijke kwaliteiten altijd bewust zullen waarnemen, maar onbewust werken ze op hen in. Ze begeleiden de leerlingen in de overgang van huis naar school. De leerling treedt er een andere wereld binnen, die weliswaar sterk verbonden is met het leven buiten de school, maar daar ook bewust enigszins los van staat. De schooltijd is voor de mens een periode waarin hij, vrij van verplichtingen, zich kan wijden aan zijn ontwikkeling. Om op zeker moment goed voorbereid het volwassen leven met zijn uitdagingen en verantwoordelijkheden aan te kunnen gaan. School is de plek en de gemeenschap waar de jonge mens zich, buiten het gezin, klaar maakt om zelfstandig de wereld te betreden.

Eerbiedwaardig instituut
Een oud en eerbiedwaardig instituut, noemt Lineke de Haan de school waar zij als rector de nieuwbouw van begeleidde, vanaf de eerste aanzet in 2005 tot de oplevering in 2013. Het Hogeland College werd in 1868 als Rijks Hogere Burgerschool (HBS) in Warffum opgericht door Groningse herenboeren met goede contacten in Den Haag. Het was de eerste school voor voortgezet onderwijs in een dorp in Nederland. De school telde 32 leerlingen, meest kinderen van herenboeren, artsen, advocaten en andere leden van de plaatselijke elite, vertelt De Haan. Pas na de Tweede Wereldoorlog gingen langzaam maar zeker steeds meer kinderen van arbeiders naar school. Het Hogeland Collega groeide in de jaren vijftig en zestig naar tweehonderdvijftig leerlingen. De school, die inmiddels beschikte over een havo en een vwo-afdeling, kreeg in 1967 een nieuw gebouw. Begin jaren negentig vond er een fusie plaats met scholen voor lager- en beroepsonderwijs uit Wehe den Hoorn en Uithuizen. In 2018 telt Het Hogeland College 1350 leerlingen, verspreid over drie vestigingen in Wehe den Hoorn, Uithuizen en Warffum.

Bovenstaande is een fragment uit een tekst die ik schreef voor de publicatie Het Hogeland College, Onderwijs vormgeven in architectuur, architect Erik Wiersema. Dit mooi verzorgde boekje werd op 5 oktober gepresenteerd tijdens de viering van het 150-jarige bestaan van de middelbare school in Warffum.
Redactie: Erik Wiersema en Lineke de Haan, vormgeving: Jan Ferman, fotoserie: Rufus de Vries.
Wiersema Architecten