Een mysterie voor de buitenwereld

Voor Rick Groenenberg is de Efteling een voorbeeld van een succesvolle architectuur.
‘Ja, iedereen lacht me altijd uit als ik dat zeg!’
‘Amsterdam wordt ook een beetje de Efteling,’ reageert Roel van Loon droog.
‘In de Efteling is over elk detail, ieder plantje, iedere stoeptegel nagedacht,’ legt Rick uit, ‘met als doel een bepaald gevoel van magie over te brengen op de bezoekers van het pretpark.’ Dat een ontwerp de ervaring van een plek kan beïnvloeden, was een van de redenen waarom hij stedenbouwer wilde worden.
De twee studenten van de Academie van Bouwkunst Amsterdam hebben voorgesteld om elkaar bij Pension Homeland op het Marineterrein te ontmoeten.
Mijn eerste vraag wordt door Rick meteen teruggekaatst: ‘Welke indruk maakte het terrein op jóu?’
Ik kijk om me heen en begin aarzelend: ‘Ik ben vanaf de Kattenburgerstraat het terrein opgekomen. Dan ervaar je het als een afgesloten hof…, een beetje zoals de hofjes in historische binnensteden. Dat zijn vaak groene oases in de stad. Dit is een groter gebied, minder pittoresk, maar het heeft ook die omsloten kwaliteit.’
‘Precies!’
Gelukkig, ik ben geslaagd voor de test.
‘Dat is ook wat wij ervaarden! Het is een oase van rust in contrast met de drukte van de stad aan de andere kant van het water. Tijdens de Winter School hebben wij onderzocht hoe we dat gevoel in beelden konden vangen.’

Tijdens hun eerste ontdekkingstocht over het terrein was iemand uit hun groepje, Justyna Chmielewska, details van de omgeving gaan fotograferen. De volgende avond hing ze haar foto’s aan de wand. De hele groep was geraakt door de mooie beelden. Aanvankelijk hadden de studenten het terrein vooral als architecten en stedenbouwers benaderd, maar toen ze die detailfoto’s zagen en door hun schoonheid gegrepen werden, gingen ze anders kijken, meer als door een lens. ‘Normaal kijk je als ontwerper met een bepaald doel,’ legt Rick uit, ‘je analyseert een gebied om er een ontwerp voor te maken, dat je vervolgens aan de man moet zien te brengen. Nu keken we, maakten beelden, gingen nogmaals kijken en hielden een beeld eens op zijn kop. Dat werkte heel bevrijdend. Het ging niet meer om het verhaal dat met de beelden vertelt moest worden, maar om de beelden zelf.’
Het Marineterrein is deels door een hek afgesloten van de rest van de stad. Dat hek werd de vormbepalende factor in hun beeldverhaal. ‘We hebben net zolang met de detailbeelden gepuzzeld tot die grens duidelijk tot uiting kwam,’ vertelt Roel.
‘Achter het hek kent het terrein een vierhonderd jarige geschiedenis die voor de buitenwereld grotendeels een mysterie is,’ zegt Rick. Het hek werd de personificatie van nu en vroeger, open en afgesloten, publiek en geheim.

De ervaring van de Winter School heeft voor Roel vooral invloed gehad op het maken van keuzes in een ontwerpproces. ‘Ik durf nu meer vanuit mijn gevoel te werken. Soms heb je iets gemaakt en dan merk je dat je het eigenlijk niks vindt. Om dan, vanuit die emotie, alles overboord te gooien en opnieuw te beginnen, dat is wel iets dat ik heb geleerd.’
‘Voor mij als stedenbouwkundige is het vooral belangrijk dat iets goed werkt in de ruimte,’ vertelt Rick. ‘De kleur van een baksteen of de uitwerking van een gevel zijn dan van ondergeschikt belang. Maar nu zag ik opeens de schoonheid van de schaduw die een luchtrooster op de muur werpt.’
Rick vertelt over de film Down by Law van Jim Jarmusch die tijdens de Winter School werd vertoond: ‘Eindeloos duurde die film… Ik zat op de voorste rij, dus kon moeilijk weg. Maar langzaam begon ik steeds meer te zien in die trage beelden. Nu ben ik om, ik vind ‘m helemaal top.’
‘Ja, vet was dat’, beaamt Roel.
Die concentratie in beelden is terug te zien in de film Sequence die ze uiteindelijk met hun groep maakten. Een split-screen verdeelt hierin het beeld verticaal. Soms verschuift de grens wat naar rechts, en neigt op een gegeven moment zelfs naar diagonaal. Een sferische muziek versterkt het dromerige, ingezoomde karakter van de beelden. Halverwege valt de muziek stil en de grens weg. Zachtjes raakt een touw het water, en daarmee zijn spiegelbeeld. Opnieuw wordt een grens getrokken.

Rick Groeneveld en Roel van Loon maakten deel uit van een groep met Ivo Susi, Aneta Ziomkiewicz, Erik Wueg, Steve Schaft, Roxana Vakil Mozafari, Justyna Chmielewska en Jaap Duenk. Begeleider van de groep was Ricky Rijkenberg.